„Bij iXzelF laten we bewoners merken dat wij naast hen staan, niet erboven”

Tegen de voordeur is een bord geschroefd. Verboden toegang, artikel 461 Wetboek van Strafrecht.
Het wekt geen uitnodigende aanblik, en dat is nou
net de bedoeling volgens Frank van den Hout,
algemeen directeur van iXzelF bv. „We zijn geen
open huis voor drugdealers en ander gespuis.
Want in onze beschermde groepswoning werken
hulpbehoevende mensen keihard om hun leven
weer op de rit te krijgen.”
Op een druilerige vrijdagochtend belt Sammy
aan bij een keurige, grijs gesausde laagbouw in
een verder niet zo chique woonwijk van Tilburg.
De spreekwoordelijke zon begint te schijnen als
bewoner Jack de deur opent en ons allervriende lijkst begroet. Even later ontmoeten we manager
Ilse Adriaanse, die vraagt of het bezwaarlijk is dat
we eerst met bewoners André en Jack praten, en
daarna met haar en directeur Frank. Reden van de
omgekeerde agenda: zij wil de „spanningsboog” van
de bewoners niet onnodig lang oprekken. Natuurlijk
gaan we akkoord.

Geen rugzakje, maar plunjebaal
In hun tienjarig bestaan heeft het team van iXzelF
naast successen ook heftige voorvallen meege maakt. Gebeurtenissen die ze wel aan ons willen
toevertrouwen, maar niet aan het papier. Wat vraagt
dat van hulpverleners? Ilse: „Gekscherend roepen
we: ‘Om bij ons te kunnen werken moet je geen
rugzakje meedragen, maar een hele plunjebaal’.”
Frank vult aan. „Iedereen in ons team heeft eelt op de
ziel. Die stevigheid is noodzakelijk ter bescherming
van jezelf. Je mag gerust eens een dag van slag zijn,
maar dan moet je verder.”
Het is niet toevallig dat bewoners Dirk en Jack hoog
opgeven over de begeleiding door iXzelF. Ilse: „Wij
laten bewoners merken dat wij naast hen staan, niet
erboven. Dus wij werken zo min mogelijk vanuit
een machtsverhouding. Bewoners bepalen zelf aan
welke doelen zij willen werken met hun persoonlijk
begeleider.” Om uiteindelijk weer mee te draaien
in het arbeidsproces en de samenleving? Frank:
„Hoewel er sporadisch wel eens iemand uitstroomt,
is dat voor het gros te veel gevraagd.” Ilse: „Denk
eerder aan het aanleren van structuur. ’s Ochtends
opstaan. Dagelijks douchen. Koffiedrinken met de
begeleiding. Kleine stapjes, grote overwinningen.”

Scherp randje
Drie kwartier en twee bijzondere getuigenissen
later, is het tijd voor een tweede kopje koffie. Aange schoven zijn oprichter/directeur Frank en manager
Ilse, die het eerste aanspreekpunt is en belast met de
dagelijkse leiding. Intussen hebben we een aardige
indruk gekregen van de doelgroep. Zeker niet de
gemakkelijkste groep, beaamt Frank. „Aan iedereen
die komt binnenwandelen zit wel een scherp rand je.” Mensen met een ‘complexe zorgvraag’, zoals het
op de website zo mooi heet. De praktijk is weerbar stiger. „Ze kampen met schizofrenie, borderline,
autisme, anti-sociaal gedrag. Vaak boven op versla vingsproblematiek of een verstandelijke beperking.
Mensen die worden uitgekotst door hun omgeving,
die tegen een gesloten deur lopen bij collega’s in
het werkveld; daarmee werken wij. Voorbij iemands
stoornis en beperking, kijken en vragen wij: wie zit
er voor ons? Een grote bereidheid om af te kicken en
je te laten helpen telt zwaar!”

André keerde dope, drank en narigheid de rug toe.

Zijn armen blijven het hele gesprek gekruist voor
de borst. Toch is bewoner André* allesbehalve een
gesloten mens. „Ik maak nergens een geheim van
en ik maak het niet mooier dan het is.” Dus horen
we zijn levensgeschiedenis in een rauwe, onversneden versie. Dat hij een leven van detentie
achter de rug heeft. Dat hij al jong verslaafd raakte
aan alcohol en drugs. En dat het tegenwoordig
goed met hem gaat.

Met een pistool op zak reed hij transporten voor
een beruchte Brabantse drugsbaron. De beloning
was astronomisch, de celstraf eveneens. Nog voor
de jonge André aan rijlessen toe was, had hij al
een veroordeling van vijftien jaar te pakken. Hij
ging clean de gevangenis in en kwam er verslaafd
weer uit. „Binnen is meer drugs te krijgen dan bui ten. Het hielp me om de dag door te komen.” Hoe
eentonig het gevangenisleven veertig jaar geleden
was? Amusement in de bajes bleef beperkt tot
‘distributieradio’ met slechts een handvol zenders.

Niemand is schuldig
We maken een grote sprong. In 2014 wordt André
veroordeeld tot een Inrichting voor Stelselmatige
Daders (ISD). Een maatregel om de maatschappij
langere tijd te beschermen en daders individuele
zorg te bieden. Dan volgt ook zijn dubbele diag nose: een psychische aandoening gecombineerd
met verslaving. Na opname in een GGZ-instelling
verschijnt iXzelF op zijn pad. „Ik stond met mijn rug
tegen de muur. Als ik deze kans niet had aangegre pen, was ik er nu niet meer geweest.”
Is het getroebleerde leven dat hij leidde te verklaren
aan de hand van zijn jeugd of omstandigheden?
André wil er niets van weten. „Nee, al was ik op
paleis Soestdijk geboren. Ik geef niemand ergens
de schuld van. Alles begint bij jezelf: het probleem,
maar ook de oplossing.”
Stok achter deur
André kan er met zijn pet niet bij dat mensen met
een verslaving kostbare klinieken bezoeken in
Zuid-Afrika. Nuchter worden en blijven is volgens
hem niet heel ingewikkeld. „Ik hou zielsveel van
mijn dochter en mijn kleinkinderen. Wil ik hen blij ven zien, dan moet ik een keuze maken: niet meer
drinken en dat spul niet meer in m’n neus douwen.
Wél heb ik een stok achter de deur nodig.”
Die ‘stok’ is het strenge, ondubbelzinnige protocol
dat iXzelF hanteert. Inmiddels is André een over tuigd geheelonthouder, die zich tevens opwerpt als
huisvader. „Probeer hier geen wietje te roken op de
wc, want dan ben je de mijne.”
André vergezelt oprichter Frank bij lezingen op
scholen en zorgopleidingen om studenten te infor meren en waarschuwen. „Mijn boodschap? Blijf uit
de buurt van dope en gevangeniswezen. Je begint
met een blowtje, maar daar blijft het niet bij.” André
kent de gevolgen, en heeft de wereld van dope,
drank en narigheid de rug toegekeerd. „Ik ben nu 63
en tien jaar clean. Ik geniet van het leven en ik ga
hier niet meer weg."

Bij iXzelF vond Jack rust, warmte en ‘familie’.

Zo vriendelijk als hij de deur voor ons opende, zo
vrolijk schuift hij aan bij ons aan tafel. Jack van
de Wier heeft vandaag een goede dag. Mindere
dagen heeft hij ook, en dat heeft alles met zijn
ziektebeeld te maken.

Interviews zijn geen dagelijkse kost voor Jack. Fijn
dat Ilse naast hem zit als een steuntje in de rug. In
een hoog spreektempo en ietwat binnensmonds
doet hij zijn verhaal uit de doeken. Tientallen ja ren leidt Jack een tamelijk rimpelloos leven totdat
de grootscheepse renovatie van zijn woonflat in
Tilburg Noord hem teveel wordt. „Een half jaar hak ken en breken, verdieping na verdieping. Om niet
gek te worden van de herrie, begon ik te drinken,
steeds meer.” Door vrienden laat hij zich verleiden
tot het gebruik van soft- en harddrugs. Hij verliest
de controle en verspeelt zijn appartement. „Ik had
negen maanden huurachterstand opgelopen. ‘Je
moet weg uit deze flat”, zei mijn bewindvoerder. Met
een boodschappentas vol persoonlijke bezittingen
vertrok ik.”

Goede oude dag
Zeven jaar later. Jack heeft een lange weg afgelegd.
Gezworven en op straat geleefd. Verbleven in een
daklozenopvang. Gewoond in een woongroep van
de GGz. Het beviel hem matig tot slecht. Tot hij werd
opgemerkt en omarmd door iXzelF. „Bijna twee jaar
nu. Het liefste blijf ik hier wonen, net als André. Ik
hoor erbij, ik voel de warmte.”
Alcohol en middelen heeft hij goeddeels afgezwo ren. „Tabak rook ik nog – om te ontspannen. En heel
af en toe heb ik een terugval: dan vat ik een pilsje.”
Maar Jack is vastbesloten om niet opnieuw in zijn
oude verslavingen te vervallen. „Ik wil een goede
oude dag. En trouwens, zo oud ben ik nog niet”,
lacht hij.
Jack is 60 en vanwege versleten ruggenwervels
aangewezen op een scootmobiel. Hij is gediagnos ticeerd met schizofrenie, waarvoor hij medicatie
slikt. Soms raakt hij overprikkeld door de veelheid
aan indrukken in het gebouw, en dan glipt hij naar
buiten. Niets staat zijn geluk in de weg. „Hier voel
ik me thuis, opgenomen door medebewoners en
medewerkers. Ze zijn als familie voor mij.” Jack ge niet van de kameraadschap en de sociale contacten.
„Terwijl ik mij in het begin terugtrok en stilletjes op
mijn kamer bleef zitten.” Ilse grapt: „Tegenwoordig
ben je niet meer weg te slaan, en moeten we je naar
je kamer sturen.”